۲۷ اسفند ۱۳۹۹، ۱۷:۰۸

یادداشت/ حجت الاسلام علی شیرازی

عوامل تقویت بنیه‌ معنوی سپاه

عوامل تقویت بنیه‌ معنوی سپاه

حجت الاسلام شیرازی در یک یادداشت مهمترین عوامل تقویت بنیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تشریح کرده است.

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام شیرازی در یک یادداشت مهمترین عوامل تقویت بنیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تشریح کرده است.

متن مقاله به شرح زیر است:

مهمترین عوامل تقویت بنیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پنج مورد است:

۱- آموزش

مهم‌ترین رکن توسعه در ابعاد فردی سازمانی و اجتماعی آموزش است که سازندگی و بهبود و تعالی انسان را به همراه دارد. آموزش تجربه‌ای است مبتنی بر یادگیری و به منظور ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار در فرد، تا او را قادر به انجام کار و بهبود بخشی توانایی‌ها تغییر مهارت‌ها دانش نگرش و رفتار اجتماعی کند.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۸ فرمودند:

«برنامه های آموزشی بایستی که دارای عمق باشد».

معظم‌له در همان تاریخ و در ادامه افزودند:

«بایستی هر چه ممکن است بر روی این مسائل تکیه شود: آموزش عمیق، تربیت جامع، تخصص لازم … ضابطه‌گرایی».

ایشان در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۸۶ فرمودند:

«آموزش باید معنویت محور باشد تا انسانیت را تقویت نموده و به خدا برساند».

۲- تجهیزات

مراد از تجهیزات در این نوشتار، ابزارهای نظامی است.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۸ فرمودند:

«وَمِن رِباطِ الخَیلِ؛ یعنی ابزار؛ ابزار بایستی پیشرفته باشد … بایستی ناوابسته باشد؛ ابزار مال خود شما باید باشد؛ خود شما بایستی ابزار را به وجود آورده باشید، تولید کرده باشید، ابداع کرده باشید؛ به معنای حقیقی کلمه مالک ابزار باید باشید. [ابزار] به روز باید باشد… ابزار بایستی متنوع باشد؛ [متناسب با] زمین و آسمان و فضا و دریا و مرز و درون قلب کشور، همه جا ابزار اطلاعاتی و ابزار عملیاتی و همه جور ابزار… مسئله فضای مجازی امروز جزو ابزارهاست؛ مسئله بازی جنگ، امروز جزو ابزارهاست؛ به این‌ها بایستی توجه کنید».

معظم‌له در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۹۳ فرمودند:

«آنچه امروز می‌خواهم عرض کنم به طور خلاصه و در یک جمله، عبارت است از اینکه ملت ایران باید خود را قوی کند؛ این حرف من است. حرف، درباره‌ی اقتدار ملی است. من عرض می‌کنم به ملت عزیزمان که اگر ملتی قوی نباشد و ضعیف باشد، زور خواهد شنفت، به زور می‌گویند؛ اگر ملتی قوی نباشد، باج‌گیران عالم از او باج می‌گیرند، از او باج می‌خواهند؛ اگر بتوانند به او اهانت می‌کنند؛ اگر بتوانند زیر پا او را لگد می کنند».

۳- سازماندهی

سازماندهی، فرآیند نظم و ترتیب بخشیدن به کار و فعالیت و تقسیم و تکلیف آن به افراد به منظور انجام کار و تحقق هدف‌های سازمانی می‌باشد.

امام خامنه ای در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۸ فرمودند:

«وَأَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ؛ یعنی قدرت؛ این قدرت در جنبه‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد و قدرت سازمانی که سازمان قوی و مستحکم و جامع باشد».

معظم‌له در ادامه افزودند:

«این قدرت سازمانی جزو مسائلی است که در سپاه باید مورد نظر باشد».

ایشان در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۶۸ فرمودند:

«باید به معنای حقیقی کلمه سپاه را تقویت کرد … به بعد معنوی… باید توجه کرد. همچنین سازماندهی اداری و نظامی و سلسله مراتب فرماندهی و استحکام مدیریت و توانایی‌های علمی و رزمی و ابزار و سایر چیزهایی را که لازم است، باید جدی گرفت».

۴- انضباط

نظم در لغت به معنای آراستن، برپای داشتن، ترتیب دادن کار و چیزی را به چیزی پیوند دادن است. انضباط نیز به معنای نظم و انتظام، ترتیب و درستی، عدم هرج و مرج، سامان پذیری و آراستگی است و در اصطلاح نظامی؛ انضباط به معنای پیروی کامل از دستورهای نظامی است.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۵ مهر ۱۳۶۸ فرمودند:

«اساس کار نظام و نیروهای نظامی، نظم و انضباط است. اگر نظم داشتید، هم نیروی انسانی و هم سلاح و هم امکانات شما، به دردتان خواهد خورد … هرچه ممکن است، به نحوه صحیح بر نظم و انضباط خود بیفزایید».

۵- معنویت

معنویت؛ مجموعه صفات و اعمالی است که حال و شور و جاذبه‌ی قوی و شدید و در عین حال منطقی و صحیح در انسان به وجود می‌آورد تا او را در سیر به سوی خداوند بزرگ؛ به‌صورت اعجاب‌آوری پیش ببرد.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۷۰ فرمودند:

«تقویت بنیه‌ی سپاه، به آموزش و تجهیزات و سازماندهی و انضباط و همین چیزهایی است که ما همیشه سفارش می‌کنیم؛ اما بالاتر از همه‌ی این‌ها به معنویت است».

امام خمینی (ره) در تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۵۸ فرمودند:

«اسلام همان‌طوری که به جهات مادی این عالم و جهات حکومتی این عالَم، قضای این عالَم، توجه دارد، به جهات معنوی هم توجه دارد و توجه به جهات معنوی بالاتر از توجه به جهات مادی است».

معظم‌له در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۶۲ فرمودند: «با معنویت است که شما می‌توانید … به مراتب کمال برسید».

v معنویت و ایمان

معنویت عبارت است از نوعی ارتباط با خدای متعال است از راه:

۱- ایمان به خدا؛

ایمان به خدا، به معنای تصدیق و باور به خدا و گفته‌های الهی است. ایمان به خدا، همان اعتقاد قلبی و بریدن از غیر خدا و انجام دادن اعمال صالح است.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۴ مهر ۱۳۸۸ فرمودند:

«اصلی‌ترین عنصر اقتدار معنوی، ایمان است؛ ایمان به خدا، توکل به خدا، حسن ظن به خدا. این است که دل را آماده می‌کند برای ورود در میدان‌های دشوار؛ این است که گام‌ها را استوار می‌کند برای پیمودن جاده‌های سخت؛ این است که مشکلات را در چشم‌ها کوچک می‌کند، هدف‌های بزرگ را در اختیار انسان می‌گذارد و در مورد نظر او و نگاه او را می‌دهد».

معظم‌له در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۸۸ فرمودند:

«اصلی‌ترین عنصر اقتدار معنوی، ایمان است و به همین علت اساس حیات طیبه بر ایمان استوار است. مهم‌ترین عنصر ایمان که اقتدار معنوی را به بار می‌آورد عشق به خداست».

ایشان در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۸۹ فرمودند:

«ایمان به خدای متعال، نه فقط سعادت معنوی را تامین می‌کند، بلکه سعادت مادی را هم تامین می‌کند. ایمان به خدای متعال باعث می‌شود که بشر در زندگی مادی خود بتواند همه‌ی آن چیزهایی را که انسان به آن نیازمند است به دست بیاورد».

۲- ایمان به قیامت؛

ایمان به قیامت رکن محکم و استواری از ارکان ایمان است و نقش بزرگی در پایداری و استقامت انسان‌ها دارد.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱ آبان ۱۳۷۰ فرمودند:

«از اصول و از مایه‌های اصلی تدین و تقوا, یقین به آخرت است؛ که یک مرحله والایی است».

معظم‌له در تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۷۰ فرمودند:

«وقتی انسان می‌داند که مرگ عبارت از عروج به ملکوت الهی و پیوستن ارواح اولیاء است؛ چه اهمیت می‌دهد که کی این مرگ فرارسد؟ مرگ برای او، عبور از یک مرحله است … اگر کسی این‌طور فکر نکند، آن‌گونه خود را عاشقانه در معرض کشته شدن قرار نمی‌دهد».

۳- ایمان به پیامبران؛

ایمان به معنای تصدیق و اعتقاد قلبی است. ایمان به پیامبران؛ تصدیق قلبی پیامبران و اعتقاد به رسالت و نبوت و امامت نبی مکرم اسلام حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله وسلم) است؛ اعتقاد به آموزه‌های پیامبران الهی است.

ایمان تنها تصویر ذهنی و حصول علم نیست، بلکه عامل اختیاری و ارادی نیز در ایمان دخالت دارد و از همین جهت است که مورد تکلیف قرار می‌گیرد.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۶ شهریور ۱۳۹۳ فرمودند:

«مراد از ایمان … یعنی ایمان به خدا و روز جزا و پیغمبر؛ و همین ایمانی که از ادیان، مردم را به آن فرا می‌خوانند».

این ایمان، ایمان به پیامبران، ایمان به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم)؛ تکلیف‌آور است.

رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی در تاریخ ۵ مهر ۱۳۷۰ فرمودند:

«خدای متعال به مسلمانان دستور داده است که از پیامبر تبعیت کنیم. این تبعیت، در همه چیز زندگی است؛ آن بزرگوار، نه فقط در گفتار خود، بلکه در رفتار خود، در هیأت زندگی خود، در چگونگی معاشرت خود با مردم، با خانواده، در برخوردش با دوستان، در معامله‌اش با دشمنان و بیگانگان، در رفتارش با ضعفا و با اقویا، در همه چیز اسوه و الگو ست».

۴- ایمان به فرشتگان؛

ایمان به فرشتگان به معنای باور عمیق به وجود فرشتگان است و اینکه آنان در عالم غیب؛ غیر از عالم انسان قرار دارند، محترم و پرهیزگاراند، خداوند را همان‌گونه که باید پرستش می‌کنند و اوامر پروردگار را دقیقاً اجرا می‌نمایند و هرگز از فرمان الهی تختی نمی‌کنند.

قرآن در آیه‌ی ۲۸۵ سوره بقره می‌فرماید: «الْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ- مؤمنان همه به خدا و فرشتگان و کتاب‌هایش و پیامبرانش ایمان آورده‌اند».

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۹۲ فرمودند:

«اگر دارای بینش الهی باشید، یعنی معتقد به غیب و معتقد به خدا و معتقد به فرشتگانی که بر شما ناظر هستند و معتقد به جایگاهی که از شما با کمال بصیرت، کوچک یا بزرگ کار شما را سئوال می‌کنند و به آن‌ها پاداش می‌دهند، اگر معتقد به این باشید … شما در عین خستگی و در عین تنهایی… صرفاً به همان علت که می‌دانید خدا شاهد و ناظر است… برای کار کردن انگیزه دارید».

۵- ایمان به وحی؛

وحی ارتباطی معنوی است که برای پیامبران الهی، جهت دریافت پیام آسمانی از راه اتصال به غیب برقرار می‌شود. پیامبر، گیرنده است که پیام را به واسطه‌ی همین ارتباط و اتصال دریافت می‌کند.

امام خمینی (رحمة‌الله تعالی علیه) در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۶۲ فرمودند:

«وحی از اموری است که غیر از خود رسول خدا و کسانی که در خلوت با رسول خدا بودند یا اینکه از او الهام گرفته‌اند، کیفیت نزول وحی را کسی نمی‌تواند بفهمد».

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۷۰ فرمودند:

«یکی از نشانه‌ها یا از عناصر و ارکان تشکیل‌دهنده‌ی آن تقوایی که مایه‌ی هدایت و مایه‌ی نورانیت انسانی است، همین است که ایمان می‌آورند به وحی و وحی را قبول می‌کنند».

معظم‌له می‌افزایند:

«ایمان به اصل وحی، یک شرط اصلی و یک عنصر اصلی است».

۶- ایمان به کتاب‌های آسمانی؛

ایمان به کتب آسمانی به این معناست که ایمان و باور داشته باشیم که تمامی کتاب‌هایی که از طرف پروردگار بر پیامبرانش، از جمله بر حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده‌اند و آن کتاب‌ها را رحمتی از طرف خداوند دانسته که وسیله‌ی هدایت انسان‌ها و مایه‌ی سعادت دنیا و آخرت بشر هستند.

ایمان به کتاب‌های آسمانی و ایمان به قرآن مجید، یکی از ارکان ایمان به شمار می‌رود.

امام خامنه‌ای در تفسیر سوره تغابن فرمودند:

«فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ؛ ایمان بیاورید به خدا و پیامبرش … والنور الذی انزلنا؛ ایمان بیاورید به آن نوری که ما آن را با پیغمبر فرستادیم، که آن نور همین قرآن است… یعنی آنجایی که قرآن عمل می‌شود، آنجا هیچ‌گونه ظلماتی وجود ندارد… درس قرآن و درک مفاهیم قرآنی که مقدمه‌ی عمل به قرآن است، دل انسان را نورانی می‌کند… وقتی که همین قرآن در جامعه پیاده شد و زمینه عمل پیدا کرد، آن وقت جامعه نورانی می‌شود، زندگی انسان‌ها منور می‌شود». (تفسیر سوره تغابن، صص ۷۹ تا ۸۲)

۷- ایمان به غیب؛

غیب، یعنی آنچه پنهان از حواس آدمی است.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۷۹ فرمودند:

«اولین شرط تقوا, ایمان به غیب آوردن و غیب را قبول کردن و وجود را از محدودیت‌ها رهاندن، یعنی کائنات را در همین محسوسات انسانی و درک ناقص بشر محدود نکردن است. البته این ایمان به غیب … آثار زیادی را هم در بینش انسان و هم در عمل انسان به وجود می‌آورد… ایمان به غیب به انسان هدف می‌بخشد… هدفدار شدن زندگی یکی از نتایج این بینش است و تلاش‌گر بودن در زندگی هم یک نتیجه‌ی دیگر است… این بینش هر پدیده‌ای را معنادار می‌کند و انسان را به تفکر درباره‌ی آن پدیده وادار می‌کند… بینش ایمان به غیب انسان را به بیشتر شناخت جهان و بیشتر شناختن محیط و بیشتر شناخت تاریخ و بیشتر شناختن هر پدیده‌ای از پدیده‌ها دعوت می کند».

شهید مطهری می‌گوید: «ایمان به غیب آن وقت ایمان به غیب است که انسان یک ایمانی هم به رابطه‌ی میان خودش با غیب داشته باشد … باید به مددهای غیب ایمان داشته باشیم». (مجموعه آثار شهید مطهری، ج ۳، ص ۶۴۶)

۸- ایمان به اسلام ناب؛

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۹۸ فرمودند:

«اسلام ناب؛ یعنی اسلامی که نه اسیر و پای‌بند تحجر است، نه اسیر و پای‌بند التقاط است».

معظم‌له در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۸۹ فرمودند:

«اسلام ناب محمدی؛ یعنی اسلام ظلم‌ستیز، اسلام عدالت‌خواه، اسلام مجاهد، اسلام طرفدار محرومان، اسلام مدافع حقوق پابرهنگان و رنج‌دیدگان و مستضعفان».

ایشان در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۶۸ فرمودند:

«اسلام ناب، اسلامی است که باید ابوجهل‌ها از آن بترسند. اگر اسلامی بود که ابوحهل‌ها و ابوسفیان‌ها از آن نترسیدند و با آن دشمن نبودند، باید در اسلام بودنش شک کنیم. آن اسلامی هم که طبقات مستضعف و محروم به آن امیدوار نشوند و دل ندهند، اسلام نیست».

آن رهبر فرزانه در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۷۹ فرمودند:

«اسلام؛ یعنی بنای یک نظام اجتماعی و یک زندگی عمومی برای یک ملت بر پایه‌های مستحکمی که می‌تواند سعادت دنیا و آخرت آن‌ها را تامین کند».

امام خمینی (رحمت الله علیه) در تاریخ ۱۴ آذر ۱۳۶۷ فرمودند:

«به تنها چیزی که باید فکر کنید، به استواری پایه‌های اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله و سلم) است. اسلامی که غرب و در رأس آن آمریکای جهانخوار و شرق و در راس آن شوروی جنایتکار را به خاک مذلت خواهد نشاند».

۹- ایمان به انقلاب اسلامی؛

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۷۸ فرمودند: «انقلاب؛ یک امر ذهنی و فکری و خیالی نیست، یک امر واقعی است. انقلاب؛ یک حرکت عمومی است، راهی است که این ملت می‌رود برای این‌که خود را به رستگاری حقیقی و به سعادت برساند و خود را از گرفتاری‌های مشترک کشورهای تحت ستم امروز دنیا خلاص کند».

معظم‌له در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۷۹ فرمودند:

«انقلاب؛ یعنی یک حرکت بزرگ و رو به جلو؛ که این حرکت هرگز ایستایی ندارد و به طور دائم پیشرونده است».

ایشان در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۸۱ فرمودند:

«انقلاب یک حقیقت همیشه جاوید است، انقلاب پرچم عدالت و آزادی و استقلال و عزت است، انقلاب پرچم اسلام است. چنین چیزی هرگز کهنه نمی‌شود … انقلاب یکی از همان تحولات است و نام و حقیقت روح اسلام، عنصر اصلی این انقلاب است؛ لذا همیشه زنده است… و به همین دلیل دشمن هم دارد».

آن حکیم متأله در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۹۲ فرمودند:

«شما می‌خواهید از این انقلاب حفاظت کنید، پاسداری کنید. اول این‌که باید این انقلاب را درست بشناسید … مبانی نظری انقلاب را عمیقاً بشناسید… آن کسانی می‌توانند در این حرکت و در این مسیر محکم بایستند که شناخت عمیقی از مبانی نظری انقلاب داشته باشند… شما با آگاهی از تاریخ انقلاب می‌توانید این را به دست بیاورید».

معظم‌له در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۳۹۴ فرمودند:

«معنای پاسداری از انقلاب، فقط حفاظت از انقلاب نیست … بلکه به معنای گرامی داشتن انقلاب، اهمیت دادن به انقلاب، بزرگ داشتن انقلاب هم هست… این احتیاج دارد که انسان انقلاب را درست بشناسد».

ایشان در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۶۸ فرمودند:

«انقلاب را با ریشه‌ها و مبانی فکری و منطقی‌اش، به درستی بشناسید … انقلاب را با همه‌ی وجود، تا اعماق جانتان نفوذ و رسوخ بدهید و مفهوم انقلاب و مبانی فکری آن را از بن دندان درک کنید و برای هنگامی که این ملت بدان احتیاج دارد… آن را در خود ذخیره کنید».

۱۰- ایمان به اصول اسلام و جمهوری اسلامی؛

امام خامنه ای فرمودند:

۱۴ خرداد ۱۳۹: اصول، نقشه راه هستند.

۳۰ تیر ۱۳۹۰: اصول، جهت‌گیری‌های درست را تعیین می‌کنند.

۱۷ شهریور ۱۳۹۳: اصول، حافظ هویت حقیقی هستند.

۷ مهر ۱۳۸۷: اصول، شاخص‌های راه صحیح و صراط مستقیم هستند.

۳۰ تیر ۱۳۹۲: اصول، قطب‌نما هستند.

۷ مهر ۱۳۸۷: اصول، رسیدن به نتیجه مطلوب هستند.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۵ آبان ۱۳۸۳ فرمودند:

«اصول اسلامی عبارت است از عدالت، توحید، انصاف با مردم، ارج نهادن به حقوق مردم، رسیدگی به حال ضعفا، ایستادگی در مقابل جبهه‌های ضد اسلام و دین، پافشاری بر مبانی حق و اسلام و دفاع از حق و حقیقت … نظام اسلامی، نظام عدل و انصاف و رسیدگی به مردم احترام حقوق انسان‌ها و مقابله با ظلم قوی و ضعیف است».

معظم‌له در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۷۲ فرمودند:

«اصول جمهوری اسلامی همان راه امام و مبانی مسلم اسلام است … در ایران اسلامی، معتبر و مبنای زندگی سیاسی و اجتماعی ما است…اصول امام خمینی (رحمة الله تعالی علیه) و در رأس آن اصل عدم انفکاک دین از سیاست و مقاومت در برابر فشار مادی‌گری مدرن؛ برای منزوی کردن اسلام و قرآن، اصول همیشه زنده‌ی جمهوری اسلامی باقی خواهد ماند».

ایشان در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۸۱ فرمودند:

«اصول، اصول ثابتی است. عدالت، مردم‌سالاری، استقلال، دفاع از حقوق ملت در همه‌ی زمینه‌ها، دفاع از حقوق مسلمانان عالم، دفاع از هر مظلومی در هر نقطه‌ی عالم؛ این‌ها جزو اصول ماست. مبارزه با فساد، ظلم و زورگویی جزو اصول ماست».

۱۱- ایمان به ارزش‌های اسلامی؛

ارزش‌ها معیارهایی هستند که به فرهنگ و جامعه معنا می‌دهند. هر آن‌چه که مبنای الهی داشته باشد، دارای ارزش است. ارزش‌های اسلامی از اهمیت خاصی برخوردارند.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۷۳ فرمودند:

«این‌ها نکات اصلی ارزش‌های اسلامی است. در درجه‌ی اول توحید خالص است … معنا و روح توحید عبارت است از اینکه انسان از غیر خدا عبودیت نکند و در مقابل غیر خدا، جبهه‌ی بندگی به زمین نساید… یک نکته‌ی دیگر در دعوت اسلامی، عبارت است از استقرار عدل در بین انسان‌ها… سوم عبارت است از حرکت به سمت مکارم اخلاق… در حقیقت یکی از مرزها و ممیزه‌های اسلام و جاهلیت، مسئله اخلاق است… نکته‌ی آخر، محدود نشدن دیده‌ها به زندگی دنیاست. این هم نکته‌ای اساسی است».

معظم‌له در تاریخ ۴ آذر ۱۳۸۵ فرمودند:

«سپاه پاسداران انقلاب اسلامی این امتیاز را دارد که ولادت آن از آغاز بر اساس ارزش‌های اسلام بود. تداوم این نهاد مقدس، محتاج انسان‌هایی است که بتوانند در شرایطی که اوضاع و احوال آغاز انقلاب و دفاع مقدس هم بر کشور حاکم نیست، خود را با همان ارزش‌ها و هدف‌های عالی تربیت کنند و آماده نگه دارند».

ایشان در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۷۵ فرمودند:

«نیروهای مسلح … مظهر ارزش‌هایند. سپاه و این سوابق روشن… چقدر این‌ها زحمت کشیدند و چقدر ارزش آفریدند! الان هم باید دنبال ارزش‌ها باشند».

۱۲- ایمان به ارزش‌های انقلابی؛

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۳۸۶ فرمودند:

«ارزش‌های انقلاب، در درجه‌ی اول، استحکام ایمان و دیانت در دل‌هاست - که منشأ همه‌ی کارها و مجاهدت‌ها این است - عدالت اجتماعی است، مبارزه با فساد است، آزادی مردم در انتخابات است، عدم تحمیل آراء فردی و حزبی و دولتی و غیره به مردم است که مردم آزادانه فکر کنند، آزادانه عمل بکنند، در چارچوب مقررات».

معظم‌له تاریخ ۴ بهمن ۱۳۶۹ فرمودند:

«ارزش‌های انقلاب، این کشور را باید آباد کند و بسازد».

ایشان در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۷۹ فرمودند:

«ارزش‌هایی که انقلاب بر اساس آن‌ها پدید آمده است، مورد توجه باشد و به شدت از آن‌ها حراست شود. دوم این‌که این ارزش‌ها را باهم ببینند. این‌طور نباشد که یکی به استقلال سیاسی و فرهنگی و اقتصادی توجه کند، اما به دینداری توجه نکند؛ یا به دینداری توجه کند، اما به آزادی فکر توجه نکند؛ یا به آزادی بیان توجه نکند، به حفظ دین و ایمان مردم توجه نکند … باید به همه‌ی مجموعه‌ی ارزش‌ها توجه شود».

آن رهبر فرزانه و حکیم در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۷۰ فرمودند:

«ارزش های اسلام و انقلاب از آن چیزهایی است که در مورد آن نه من با شما رودربایستی دارم، نه شما باید با من رودربایستی داشته باشید».

* حقیقت معنویت

با توجه به آنکه نگاشتیم، روشن شد، معنویت عبارت است از نوعی ارتباط با خدای متعال از راه ایمان به خدا، قیامت، پیامبران، فرشتگان، وحی، کتاب‌های آسمانی، اسلام ناب محمدی، انقلاب اسلامی، اصول اسلامی و انقلابی، ارزش‌های اسلامی، ارزش‌های انقلابی.

بایستی برای تقویت بنیه‌ی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اولویت اول خود را به معنویت بدهیم، چنان که امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۷۰ فرمودند:

«تقویت بنیه‌ی سپاه، به آموزش و تجهیزات و سازماندهی و انضباط … است… اما بالاتر از همه‌ی این‌ها، به معنویت است».

باید معنویت را در خود و پاسداران انقلاب اسلامی تقویت کنیم.

رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۶۹ فرمودند:

«بنیه‌ی معنوی سپاه باید تقویت شود. یک‌یک آحاد سپاه باید از لحاظ ذخیره‌ی معنوی و ایمانی، به آن حدی برسد که اگر خود او به تنهایی ماند هیچ چیز دیگری با او نماند، قدرت و طاقت و دل و زهره‌ی ایستادگی در مقابل همه‌ی دنیا را داشته باشد. این امر لازم است. آن کسانی که پیامبر خدا با دست خود، ساخته و پرداخته و تراشیده بود و همه‌ی ظرافت‌کاری‌ها را به کار برده بود و به قول ما الماس تراش کرده بود، همین طور ماندند که نسل‌های آخریشان را شما در صحرای کربلا می‌بینید. حبیب بن مظاهرها و مسلم بن عوسجه‌ها جابربن عبدالله انصاری‌ها، کسانی بودند که توانستند از امتحان درس خارج بشوند. هر یک از افراد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، با این مأموریت سنگینی که بر دوش دارد، از لحاظ بنیه‌ی معنوی باید این طور باشد».

معظم‌له در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۷۰ فرمودند:

«سپاه بایستی به علاوه معنوی و پایه‌گذاری تکامل بشریت دلخوش کند در این راه باید حرکت کند و دنبال این هدف برود ایشان در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۷۸ فرمودند: «من اصرار دارم که شما عزیزان پاسدار در هر جا هستید، روح و حقیقت مسئله پاسداری و سپاه پاسداران را مورد توجه قرار دهید. در ایجاد سپاه پاسداران، فقط این نبود که نظام می‌خواهد از نو یک نیروی مسلح درست کند. مسئله تنها به اینجا ختم نمی‌شد. مسئله از این هم بالاتر بود. مسئله این بود که در یک تشکیلات نظامی که به‌وسیله‌ی انقلاب به وجود می‌آمد، فکر و عقیده و ایمان؛ یعنی عامل معنوی قدرت در تمام اجزاء رعایت لحاظ شود و تا آنجا که ممکن بود، این کار شد. اساس قضیه این بود … و امروز هم وجود دارد. آن عامل معنوی قدرت چیست؟ اعتقاد، ایمان، اخلاص، مجاهدت برای ادای تکلیف، مجاهدت برای خدا، مجاهدت منهای درآمد مادی آن مجاهدت و تلاش، این‌ها مهم است؛ این‌هاست که یک مجموعه و یک نظام را حفظ می‌کند. در اصل انقلاب هم همین معنا بود و امروز هم هست… حقیقت قضیه، وجود ایمان است».

اگر ایمان تقویت بشود، معنویت هم تقویت می‌گردد. ایمان با عمل صالح تقویت می‌گردد.

* ایمان و عمل صالح

عمل صالح، عملی است که فی‌نقسه خوب باشد، به بهترین صورت انجام بگیرد و از سر صدق و اخلاص انجام شود. این عمل، رشد دهنده‌ی فرد و جامعه به سوی کمال مطلق است و آن را تقویت می‌کند.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۹۲ فرمودند:

«عمل صالح یعنی تعهد متناسب با ایمان».

معظم‌له در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۸۳ فرمودند:

«ما باید ایمان خود را با عمل صالح تقویت کنیم؛ کمااین‌که عمل صالح را باید از راه ایمان بشناسیم».

آن امام همام دقیقاً در تبیین عمل صالح است که در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۶۹ فرمودند: «ذکر و دعا را باید فراموش نکنید. آن نماز شب‌هایی را که در جبهه می‌خواندید، باید نگه دارید. آن نوافل را باید توجه کنید. آن نماز شب با حالی که در شب حمله و عملیات به جا می‌آوردید و خیال می‌کردید که شب آخر عمرتان است، باید آن را نگهدارید. این‌ها را باید تقویت کنید».

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند:

«إِنَّ الْعَبْدَ إِذا تَخَلّی بِسَیِّدِهِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ الْمُظْلِمِ وَ ناجاهُ أَثْبَتَ اللهُ النُّورَ فِی قَلْبِهِ -دهرگاه بنده در دل شب با سرور خود خلوت کند و با او به راز و نیاز بپردازد، خداوند دلش را نورانی گرداند». (امالی صدوق، ص ۴۳۲)

آیت‌الله سید علی آقای قاضی می‌گوید:

«تعجب از کسی است که می‌خواهد به کمال دست یابد، ولی برای نماز شب قیام نمی‌کند و ما نشنیدیم که احدی بتواند به آن مقامات دست یابد مگر به وسیله‌ی نماز شب». (فرمانده‌ی برجسته ص ۸۵)

علامه سید محمد حسین طباطبایی؛ صاحب تفسیر المیزان می‌گوید:

«یک روز در مدرسه ایستاده بودم که مرحوم قاضی از آنجا عبور می‌کردند؛ چون به من رسیدند، دست خود را روی شانه‌ام گذارده فرمودند: ای فرزند! دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، آخرت می‌خواهی نماز شب بخوان». (فرمانده‌ی برجسته، ص ۸۸)

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۶۸ فرمودند:

«اگر امام بزرگوار بی‌نظیر ما … با مناجات و دعا سر و کار نداشت و اهل تضرع و استغفار استغاثه و گریه و توسل نبود، بسیار بعید بود که خدای متعال این همه توفیق را به ایشان ارزانی بدارد».

ایشان در تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۷۳ فرمودند:

«بنیه‌ی سپاه را تقویت کنید. ایمان، تقوا، توجه به خدا، گریه‌ی شوق و محبت در محراب عبادت، دعا و نیایش استغفار را از یاد نبرید؛ این حیات دل‌های ماست؛ این مایه‌ی پیروزی‌های حقیقی ماست».

با همین نگاه است که معظم‌له در تاریخ ۴ آذر ۱۳۸۵ فرمودند:

«فرض کنید که یک وقت نگاه کنیم و ببینیم مدتی است که قرآن و نافله و دعا نمی‌خوانیم؛ مدتی است توسل و تضرع الی‌الله نداریم؛ این علامت خطر است؛ این‌ها مرزهاست … این‌ها آن چراغ‌های هشداردهنده است. این‌ها چراغ‌های خطر است. از این مرزها نباید عبور کرد. این‌ها آن حداقل‌هاست. ممکن است عبور از این مرزها برای یک آدم عادی قابل قبول باشد، اما برای یک مجموعه‌هایی اصلاً قابل قبول نیست. یکی از آن‌ها سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. این صلاحیت‌ها را باید نگه داشت».

با توجه به آنکه نگاشتم؛ ذکر و دعا و نماز شب و نوافل نماز باحال و مناجات و دعا و استغفار و استغاثه و اشک ریختن برای خدا و توسل و توجه به خدا و تلاوت قرآن، عمل صالح‌اند.

امام خامنه‌ای در ادامه‌ی تبیین عمل صالح، در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۹۸ فرمودند:

«توکل، توسل، معنویت، دعا را از دست ندهید؛ انس با قرآن را از دست ندهید؛ انس با اهل بیت و عترت را از دست ندهید؛ اجتناب از گناه را فراموش نکنید … اساس کار، این‌هاست، هم در خودتان، هم در خانواده‌تان، هم در فرزندانتان و همه‌ی متعلقین به خودتان، این‌ها را نهادینه کنید».

در اینجا، رهبر حکیم و فرزانه‌ی انقلاب سخن از «اجتناب از گناه» دارند. پس عمل صالح، بایدها و نبایدهایی دارد. چه این‌که امر به معروف، عمل صالح است. نهی از منکر هم عمل صالح است. راست گفتن عمل صالح است، دروغ نگفتن هم عمل صالح است.

امام خامنه‌ای در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۹۰ فرمودند:

«بخش مهمی از معنویت در اسلام عبارت است از اخلاق، دوری از گناه، دوری از تهمت، دوری سوءظن، دوری از غیبت، دوری از از بددلی، دوری از جداسازی دل‌ها از یکدیگر».

ما باید با این اعمال صالح، ایمان خود را تقویت کنیم و با تقویت ایمان، معنویت خود و سازمان خود را بالا ببریم. با تقویت معنویت، بنیه‌ی سپاه را تقویت کنیم.

رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی در تاریخ ۱۸ بهمن ۱۳۷۰ فرمودند:

«هر چه هست زیر سایه‌ی همین معنویت است؛ بدون این معنویت نمی‌شود یک قدم به صورت موفق برداشت. در این دنیایی که شما تکالب دشمنان و استعمارگران و سلطه‌گران و تصادم‌ها را در سطح عالم می‌بینید ملتی می‌خواهد در میان این امواج طوفانی، تحت تاثیر قرار نگیرد؛ ساییده نشود و بسایاند و شکست بدهد و این امواج را بخواباند؛ این ملت باید پولادین و مرصوص باشد. این پولادین شدن و مرصوص شدن، جز در سایه‌ی معنویت امکان‌پذیر نیست؛ کمااین‌که شما هم در جنگ هر وقت معنویت‌تان بیشتر بود، پیشرفت‌تان بیشتر بود».

امام خامنه‌ای در تاریخ ۵ شهریور ۱۳۸۵ فرمودند:

«خاصیت سپاه این است که با ظرفیت‌سازی، ایمان را تبدیل به معنویتی می‌کند که قدرت‌پرداز انقلاب اسلامی است».

این قدرت با رشد معنویت حاصل می‌شود، و رشد معنویت، نیازمند مواظبت و مراقبت و محاسبه است.

* محاسبه اعمال

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۷۲ فرمودند:

«همیشه باید متدین و مراعی احکام الهی و مواظب و مراقب اعمال و رفتار خود بود».

علامه سید محمد حسین طباطبایی؛ صاحب تفسیر شریف المیزان می‌گوید:

«در شب و روز، زمانی را برای حسابرسی خود قرار دهید و ببینید این ۲۴ ساعت چگونه بر شما گذشته. اهل محاسبه باشید … شما ببینید در شبانه‌روزی که بر شما گذشته چیزی اندوخته‌اید، چه گفته‌اید، یک‌یک رفتار و گفتارتان را حسابرسی نمایید. از نادرستی‌ها استغفار کنید و سعی کنید تکرار نشود». (موعظه خوبان، ج ۱، ص ۲۷۱)

رهبر فرزانه و بزرگوار انقلاب اسلامی در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۹۰ فرمودند:

«در شرح حال شهید حسن افشردی (باقری) آمده هر روز خطاهای خود را می نوشته؛ توصیه‌ی علمای اخلاق و بعضی از احادیث و این‌ها هم هست که خطاهای خودتان را بنویسید و خودتان را محاسبه کنید. هر شب خودتان را محاسبه کنید. او این چیزها را روی کاغذ می نوشته. ماها رومان نمی‌شود خودمان بنویسیم. روی کاغذ بیاوریم. علنی کنیم؛ ولو بین خودمان و کاغذ. او در یادداشت‌های خود نوشته بود که مثلاً من شب دیدم امروز این چندتا گناه را انجام دادم. این محاسبه نفس، خیلی چیز خوبی است. انسان باید خود را محاسبه کند. بعد یکی یکی از انجام گناهان خود کم کند. ما به بعضی از گناهان عادت کرده‌ایم که - گاهی انسان پنج تا، شش تا، ده تا گناه را عادت کرده - همت کنیم این‌ها را یکی یکی کنار بگذاریم؛ این نقاط ضعف را یکی یکی کم کنیم».

مرحوم حاج شیخ عباس قمی صاحب کتاب شریف مفاتیح‌الجنان از شیخ بهایی، این عالم جلیل‌القدر نقل می‌کند و می‌گوید:

«یکی از پارسایان به نام ثوبه‌بن‌صمه، همواره خود را محاسبه می‌کرد و حسابرسی می‌نمود. روزی به حسابگری خویش پرداخت و به خود گفت: "شصت سال از عمرت گذاشته است، که بیست و یک هزار و پانصد روز خواهد شد". سپس با خود گفت: "وای بر من! اگر روزی یک گناه کرده باشم بیست و یک هزار و پانصد گناه کرده‌ام، جواب خدا را چه بدهم؟ " با این حسابگری آن چنان ناراحت شد که فریاد کشید و بر زمین افتاد و همان دم از دنیا رفت». (سفینة البحار، ج ۱ ص ۸۸)

اگر دو لیست تهیه کنیم. یک نیست از اعمال صالح و کارهای نیک. هر روز خود را محاسبه کنیم و ببینیم چه عمل‌های نیکی انجام داده‌ایم و تلاش کنیم روز به روز در مسیر مستقیم الهی، عمل صالح‌مان را را تقویت کنیم. یک لیست نیز از منکرات و گناهان تهیه نماییم. در محاسبه اعمال روزانه ببینیم در هر روز چه گناهی انجام داده‌ایم. از گناهان استغفار کنیم و تلاش نماییم هر روز گناهمان کمتر شود تا صفر برسد.

اگر در محاسبه اعمال درست عمل کنیم و هر روز بر تعداد عمل صالح بیفزاییم، ایمانمان تقویت می‌شود و با تقویت ایمان معنویت رشد می‌کند. با رشد معنویت شخصی و اشخاص، معنویت سازمان بالا می‌رود و بنیه‌ی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تقویت می‌گردد.

تقویت بنیه‌ی سپاه که تنها به موشک و ناوچه و ناو و تسلیحات و تانک و توپ نیست. تقویت بنیه‌ی سپاه که تنها با رشد کمیت نیروی انسانی نیست. تقویت بنیه سپاه تنها با توسعه‌ی تشکیلات سازمان نیست. مهم‌ترین عامل تقویت بنیه‌ی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، معنویت است.

کارشناسان نظامی معتقدند: ۳۵ درصد عوامل پیروزی مربوط به آموزش، تسلیحات، سازماندهی و ارتباطات است. ۷۵ درصد عوامل پیروزی مربوط به روحیه‌ی عالی و معنویت است. (نقش معنویت در نبرد ناهمطراز، ص ۶۲)

* اثرات معنویت در سپاه

امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۷۰ فرمودند:

«[معنویت] یک مجموعه‌ی مؤمن را به وجود می‌آورد و یک فئه‌ی مؤمنه را به وجود می‌آورد؛ آن وقت، "کَم مِن فِئَةٍ قَلیلَةٍ غَلَبَت فِئَةً کَثیرَةً بِإِذنِ اللَّهِ"؛ کم هم که باشید، با داشتن آن جنبه‌ی معنوی، زیادها را در مقابل خودتان مجبور به هزیمت می‌کنید. همین معنویت بود که بسیج را در میدان‌های نبرد، آن‌طور بیتاب و عاشق می‌کرد

امام خمینی (رحمه الله تعالی علیه) ۱۰ مهر ۱۳۵۸ فرمودند:

«موسی علیه السلام با یک عصا غلبه کرد بر فرعون. و پیغمبر صلی الله علیه و آله و‏‎ ‎‏سلم با دست خالی، با یک عدّه معدود، بی ساز و برگ، هیچ چیز نداشتند منزل هم‏‎ ‎‏نداشتند، یک عده‌ای بودند که توی مسجد آن‌هائی که اصحاب صُفَّه یک دسته‌ای ‎‏بودند که از باب اینکه هیچ منزل نداشتند، هیچ چیز نداشتند، آمده بودند همه با هم توی‏‎ ‎‏مسجد، یک گوشه‌ای از مسجد را منزل قرار داده بودند. و اصحاب صُفّه به ای شان ‎‏می گفتند. در جنگ‌ها وقتی که این‌ها می‌رفتند، هر چند نفرشان یک دانه شمشیر. آن هم چه‏‎ ‎‏شمشیری! یک شمشیری که مناسب آن وقت بود، با لیف خرما آن را آویزان کرده بودند‏‎ ‎‏به خودشان. هر چند نفرشان هم یک اسب و یک شتر داشتند لکن حق بودند، و حق‏‎ ‎‏پیروز است. همین عدّه معدودِ کم بر امپراتوری روم و ایران، که آن وقت تمام عالم تقریباً‏‎ ‎‏معموره، ‏ ‎‎ ‏ تحت نفوذ این دو امپراتوری بود، غلبه کردند، شکست شان دادند. عدّه‏‎ ‎‏معدود، کم، لکن حق بودند و ایمان داشتند، با ایمان پیش بردند.‏ مادامی که ما حق باشیم، پیروز هستیم. حق بودن به این است که ما همه چیزمان را‏‎ ‎‏اسلامی کنیم: عقایدمان عقاید اسلام باشد؛ ایمان را در قلبمان تقویت کنیم؛ اعمالمان را‏‎ ‎‏تطبیق بدهیم با اسلام، با قرآن؛ و اخلاقمان را مهذَّب کنیم، تطبیق بدهیم با اسلام. اگر این ‎‏طور بشویم، ما حقّیم، و حق هم پیروز است».

خداوند عزیز در ایه‌ی ۶۵ سوره‌ی انفال می‌فرماید: «إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ – اگر بیست نفر از شما پایدار باشند، بر دویست نفر پیروز می‌شوند».

امام خمینی (رحمه‌الله تعالی علیه) در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۵۸ فرمودند:

«آن چیزی که از شما پاسدارها و سایر رفقای خودتان و همه‌ی پاسدارهای ایران، من‏‎ ‎‏توقع دارم این است که آن جهات لطیف اسلامی را حفظ کنید. انسان اگر آن جهت‏‎ ‎‏روحانیت اسلام را، آن جهت معنویت اسلام را حفظ بکند، یک آدم می‌شود صد تا؛ ‏‎ ‎‏یک آدم می‌شود هزار تا. مالک اشتر ‏یک نفر نبود، مالک اشتر یک آدمی بود که یک‏‎ ‎‏لشکر بود و بیشتر. حضرت امیر سلام الله علیه یک نفر نبود؛ همه‌ی عالم بود؛ همه چیز‏‎ ‎‏بود، روی آن جهات معنویت و واقعیتی که داشت … اگر چنانچه آن حظ معنوی را رشد دادید، یکی‌تان یک‏‎ ‎‏فوج می‌شوید. یک نفر، دیگر نیستید. "یکی" می‌شود، یک موجود، می‌شود موجودات.‏‎ ‎‏یک قطره می‌شود دریا».‏

قرآن مجید در آیه‌ی ۱۲۴ سوره آل عمران می‌فرماید: «أَلَنْ یَکْفِیَکُمْ أَنْ یُمِدَّکُمْ رَبُّکُمْ بِثَلَاثَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ مُنْزَلِینَ - آیا شما را بس نیست که پروردگارتان، شما را به سه هزار فرشته فرو فرستاده [از سوی خود] یاری کند؟»

در ادامه در آیه ۱۲۵ می‌فرماید: «اگر صبر و مقاومت کنید و پرهیزکاری نمائید … یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُمْ بِخَمْسَةِ آلَافٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ مُسَوِّمِینَ – پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشته‌ی نشان‌دار یاری می‌رساند».

امام خمینی (رحمه‌الله تعالی علیه) در تاریخ ۳۱ فروردین ۱۳۵۸ فرمودند:

«تعلیمات انبیاء و تعلیم نبی اکرم (ص) این است که با قدرت‌های معنوی، شما می‌توانید پیش ببرید. آن قوه‌ی معنوی که پشت سر مسلمین بود و ملائکه‌الله که قدرت معنوی بود موجب شدکه مسلمین در کمتر از نیم قرن بر همه‌ی معموری دنیا سلطه پیدا کند».

ایشان در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۵۷ فرمودند:

«اگر ایمان برای خدا و عمل برای خدا در فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و سایر شئون زندگی بشر وارد شود، پیچیده‌ترین مشکلات امروزی جهان به آسانی حل می‌شود».

با همین نگاه است که امام خامنه‌ای در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۷۰ فرمودند: «تقویت بنیه‌ی سپاه، به آموزش و تجهیزات و سازماندهی و انضباط … است… اما بالاتر از همه‌ی این‌ها، به معنویت است».

نگاهمان را به نگاه امامین انقلاب اسلامی پیوند بزنیم و تلاش کنیم که روز به روز معنویت خود و سازمان سپاه را رشد دهیم و بر اقتدار جمهوری اسلامی بیافزاییم.

کد خبر 5172216

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha